Mechanizmy obronne w nurcie ISTDP – Przykłady i zastosowanie w terapii
Mechanizmy obronne są to strategie psychiczne, które rozwijają się w odpowiedzi na trudne emocje, lęki lub stres, pomagając w zachowaniu psychicznej równowagi. Choć początkowo pełnią funkcję ochronną, mogą również utrudniać proces leczenia, zwłaszcza gdy są używane w sposób automatyczny, nieświadomy. W nurcie ISTDP (Intensive Short-Term Dynamic Psychotherapy), opracowanym przez Habiba Davanloo, szczególny nacisk kładzie się na rozpoznawanie i przełamywanie mechanizmów obronnych, aby umożliwić pacjentowi dostęp do głęboko ukrytych emocji i przepracowanie nierozwiązanych problemów.
Rodzaje mechanizmów obronnych w ISTDP
W terapii ISTDP mechanizmy obronne są postrzegane jako strategie, które pacjenci stosują, aby unikać intensywnych uczuć związanych z traumą lub nieakceptowanymi emocjami. Celem terapii jest zrozumienie, jak te mechanizmy wpływają na zachowanie pacjenta i jak mogą być stopniowo przełamywane, aby dotrzeć do bardziej autentycznych reakcji emocjonalnych.
- Wyparcie – To jeden z najczęściej spotykanych mechanizmów obronnych. Pacjent wypiera nieakceptowane uczucia lub wspomnienia, co może przejawiać się w jego negowaniu lub ignorowaniu emocji. Na przykład pacjent może mówić: „Nie czuję się zły” podczas, gdy jego postawa wskazuje na złość. W terapii ISTDP terapeuta pomaga pacjentowi rozpoznać te wypierane emocje i przywrócić je do świadomości, co pozwala spotkać się z nimi w bezpiecznych warunkach.
- Projekcja – Mechanizm, w którym pacjent przypisuje swoje własne nieakceptowane cechy lub uczucia innym osobom. Pacjent może np. obwiniać innych o swoje niepowodzenia, zamiast dostrzegać, że jest to wynik jego własnych, nieświadomych reakcji. W ISTDP terapeuta stara się zidentyfikować takie projekcje i pomóc pacjentowi zobaczyć, w jaki sposób jego emocje mogą wpływać na postrzeganie innych ludzi.
- Racjonalizacja – W tym przypadku pacjent usprawiedliwia swoje działania lub emocje w sposób logiczny, aby uniknąć przyjęcia odpowiedzialności za swoje uczucia. Może na przykład mówić, że „to nie był ważny związek”, aby nie czuć się zranionym po jego zakończeniu. W ISTDP terapeuta stara się pomóc pacjentowi uzyskać dostęp do emocji, które są tłumione poprzez racjonalizację i dotrzeć do niezaspokojnych potrzeb ukrytych pod tym mechanizmem obronnym.
- Izolacja emocjonalna – Mechanizm, w którym pacjent oddziela swoje emocje od myśli. Może to wyglądać na przykład tak, że osoba mówi o swojej traumie w sposób neutralny i bezuczuciowy, jakby opowiadała o czymś, co nie dotyczy jej osobiście. W ISTDP terapeuta zachęca pacjenta do ponownego połączenia tych dwóch aspektów, umożliwiając mu przeżycie emocji związanych z trudnymi doświadczeniami.
Jak mechanizmy obronne mogą nam służyć?
Choć mechanizmy obronne w psychoterapii często mają negatywne konotacje, warto pamiętać, że w odpowiednich warunkach mogą pełnić również funkcję ochronną i adaptacyjną. Babette Rothschild, psychoterapeutka i autorka podejścia do pracy z traumą, sugeruje, że mechanizmy obronne mogą stać się narzędziem samoregulacji, jeśli tylko zostaną użyte świadomie i z intencją ochrony własnego dobrostanu emocjonalnego. W podejściu Rothschild, zmiana mechanizmu obronnego z reakcji automatycznej na świadomą decyzję pozwala pacjentowi na lepszą kontrolę nad swoimi emocjami i reakcjami.
Na przykład, pacjent, który w odpowiedzi na stres regularnie używa mechanizmu wycofania, może nauczyć się, jak w trudnych momentach zrobić krok w tył i zredukować poziom lęku. Zamiast automatycznie wycofywać się z interakcji, pacjent może świadomie zdecydować, by użyć tej samej strategii w sposób kontrolowany, na przykład w formie krótkiej przerwy na ochłonięcie. W ten sposób mechanizm obronny przekształca się w narzędzie świadomej samoregulacji, które pomaga uniknąć nadmiernego stresu i zminimalizować ryzyko wypalenia emocjonalnego.
Wnioski
W nurcie ISTDP mechanizmy obronne są traktowane jako przeszkody na drodze do pełniejszego przeżywania emocji i uzyskiwania wglądu w siebie. Celem terapii jest rozpoznanie i przełamywanie tych mechanizmów, co pozwala pacjentowi na głębsze zrozumienie siebie i przepracowanie ukrytych emocji. Jednocześnie, jak wskazuje Babette Rothschild, mechanizmy obronne mogą pełnić pozytywną rolę w samoregulacji, jeśli staną się świadomą decyzją, a nie tylko automatyczną reakcją. Takie podejście pozwala na większą kontrolę nad emocjami, co może sprzyjać zarówno leczeniu traumy, jak i poprawie zdrowia psychicznego.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat mechanizmów obronnych w terapii ISTDP, zajrzyj na Youtube.
Aby sprawdzić, czy terapia ISTDP jest dla Ciebie, umów się na wizytę.